ARAŞTIRMA TASARIMI

Araştırma Türünün Seçimi

Araştırmanın hedef nüfusu olan Roman nüfus üzerine yapılan mikro seviyedeki çalışmalar incelendiğinde, nicel veriler kullanılarak yapılan çalışmaların eksikliği açıkça görülmektedir. Daha önce yapılan çalışmalarda, Romanların evlenme biçimleri, siyasal katılım ve örgütlenme durumları ve Roman çocukların eğitim alanında yaşadıkları ayrımcılık gibi konular nitel araştırma yöntemleriyle incelenmiştir (Özkan, 2006; Kolukırık ve Toktaş, 2007; Çuhadar, 2020). Küçük ölçekli olan bu çalışmaların belirli bir yerleşim yerindeki katılımcılar ile yürütüldüğü ve Türkiye’deki Roman nüfusu temsil etme gücü bulunmadığı görülmektedir.

Romanlara yönelik makro seviyedeki çalışmalarda vurgulandığı gibi veriye dayalı politikaların geliştirilmesi için bu nüfusu temsil eden nicel araştırmalara ihtiyaç vardır. Türkiye’de yaşayan Roman nüfusa ilişkin nicel veri eksikliğini gidererek veriye dayalı politika geliştirme sürecine katkıda bulunmak amacıyla “Türkiye’de Roman Nüfusun Demografik Bütünleşme ve Farklılaşma Düzeyleri ve Politika Öncelikleri” araştırmasında nicel araştırma tasarımı benimsenmiştir. Bu tasarım sayesinde, örneklemden elde edilen tahminlerin Türkiye’deki Roman nüfusa genellenebilir olması ve çıkarımlar yapılması sağlanmıştır.

Araştırma Tasarımının Aşamaları

Araştırmanın amaçlarının belirlenmesi ve planma aşamasını takiben araştırmayı genel hatlarıyla özetleyen proje önerisi yazımı sürecinde Roman nüfusa ilişkin yapılan çalışmalar tarihsel arka plan, teorik arka plan, makro ve mikro seviyedeki demografik çalışmalar ve Türkiye’deki Roman nüfusun bölgesel dağılımı temelinde incelenmiştir.

Veri toplama yöntemi ve örneklem tasarımını içine alan aşamalar eş zamanlı olarak yürütülmüştür. Araştırmanın örneklem birimi olan Türkiye’deki Roman hanehalkları ve Roman kadınlardan CAPI (Computer-assisted Personal Interviewing) yöntemi kullanılarak veri toplanmasına karar verilmiştir. Örneklem tasarımına uygun olarak örneklem büyüklüğünün hesaplanması ve örneklem seçimi gerçekleştirilmiştir. Örneklem çerçevesinin geliştirilmesiyle birlikte Roman hanehalklarına ulaşılması süreci de planlanmıştır. Saha çalışması sırasında saha ekiplerinin ve kanaat önderlerinin rolleri açık bir şekilde belirlenmiştir. Soru kağıtlarının geliştirilmesinde ise, araştırmanın amaçları, saha çalışması sırasında uygulamanın kolaylaştırılması ve verinin standart bir şekilde toplanmasına dikkat edilmiştir. Roman hanehalkı ve kadın soru kağıtları proje ekibinin bir mahallede yürüttüğü ön deneme çalışması ile test edilerek nihai hale getirilmiştir.

Saha çalışmasında görev alacak personelin seçilmesi ve işe alımlarını takiben, araştırma süreciyle ilgili farklı konuları kapsayan bir eğitim gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışma ile pratik edilen saha çalışması, ekiplerin oluşturulması ve çalışacakları bölgelerin belirlenmesi ile başlamıştır.

Roman hanehalklarına ulaşmak için yürütülen tarama ve listeleme faaliyeti ile veri toplama aşaması eş zamanlı ilerlemiştir. Saha çalışmasının yönetiminde, toplanan verinin standart olması, görüşmeci, cevaplayıcı ve veri toplama aracı kaynaklı hataların en aza indirilmesi hedeflenmiştir. Saha çalışmasının sona ermesiyle, toplanan veri düzenlenmiş ve örneklem ağırlıkları hesaplanarak veri setlerine eklenmiştir. Araştırma amaçlarına uygun olarak üretilen tablolar, Roman nüfus, Roman hanehalkları, 15-49 yaş aralığındaki Roman kadınlar ve 5 yaş altı çocuklara ilişkin çeşitli göstergeler sunmaktadır. Ayrıca, yaş grubu, bölge, eğitim durumu ve refah düzeyi gibi temel özelliklere göre farklılaşan örüntüleri de göstermektedir. Araştırma kalitesini yüksek tutmak amacıyla örnekleme hatalarının ve örnekleme dışı hataların en düşük seviyede olması hedeflenmiştir.

Araştırma Tasarımının Katkıları

Araştırmanın Türkiye’deki Roman nüfusa yönelik politika geliştirilmesi ve Roman nüfusla ilgili bilgi üreterek literatürdeki boşluğu doldurması katkılarının yanı sıra araştırma tasarımından kaynaklanan metodolojik katkıları da bulunmaktadır.

Türkiye’de yürütülecek nicel araştırmalarda kullanılmak üzere Roman nüfusun seçimi için idari kayıtlardan oluşturulabilecek bir örneklem çerçevesi bulunmamaktadır. Bu nedenle, araştırmanın örneklem seçimi için kullanılacak örneklem çerçevesinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Bu çerçevenin, Roman nüfusla ilgili yapılacak çalışmalarda kullanılması ve ulaşılması zor, kırılgan ve etnik olarak azınlık durumda olan diğer nüfus gruplarıyla yapılacak çalışmalarda benzer bir yaklaşımın izlenmesi metodolojik bir katkı olarak değerlendirilmektedir.

Araştırma yöntemiyle ilgili bir diğer katkı, temel örneklem birimi olan Roman hanehalklarına ulaşılmasına ilişkindir. Araştırmanın saha çalışması sırasında, Roman nüfusun yoğun olarak yaşadıkları mahallelerin belirlenmesi, saha ekiplerinin mahalle ziyaretlerinde Roman hanehalklarına ulaşması ve hanehalklarıyla etkileşim sağlaması konularında kanaat önderlerinin rolü açıkça görülmüştür.

Nicel verilere dayanan araştırma sonuçları, Türkiye’deki Roman nüfus ile ilgili bazı konularda derinlemesine bilgi ihtiyacı olduğunu göstermiştir. Roman nüfus arasında ayrımcılık ve yoksullukla mücadele gibi alt konularda yürütülecek nitel çalışmalar, bu durumların altında yatan mekanizmaların derinlemesine anlaşılmasını sağlayacaktır.