Örneklem Seçimi

Örneklem seçiminin ilk aşamasında, altı bölge düzeyindeki nüfus büyüklükleri ve sabit küme büyüklüğü (20 hanehalkı) dikkate alınarak belirlenen bölgeler içerisinden Roman mahalleri seçilmiştir. Birincil örneklem birimleri olan bu mahallelerin seçiminde sistematik seçim yöntemi kullanılmıştır. Roman mahallelerin seçiminde, kümeler arasında heterojenliğin sağlanmasına da dikkat edilmiştir. Ayrıca, örneklem seçim sürecinde 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen ve 11 ilde etkili olan depremlerin Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerindeki il, ilçe ve mahalleleri aldıkları hasar oranlarına göre incelenmiştir. Araştırma örneklemi kapsamındaki iller Adana, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Diyarbakır, Düzce, Edirne, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kırklareli, Kocaeli, Konya, Manisa, Mersin, Sakarya, Samsun, Tekirdağ ve Zonguldaktır.

Örneklem seçiminin ikinci aşaması saha çalışması sırasında gerçekleşmiştir. Saha çalışması ekipleri belirlenen mahalleleri ziyaret ettiklerinde belirli bir yöntemle Roman hanehalklarını listelemişlerdir. Bu aşamada, mahalle muhtarı ya da Roman kanaat önderleri ile görüşülerek, ilgili mahallede Roman nüfusun en yoğun olarak yaşadığı caddeler/sokaklar belirlenmiştir. Listeleme faaliyeti ve Roman hanehalklarının tespiti için kullanılan tarama faaliyeti eş zamanlı olarak yürütülmüştür. Küme içindeki heterojenliği sağlamak amacıyla listelenen 40 haneden 20’si görüşme yapmak üzere seçilmiştir. Bazı kümelerde, özellikle Antalya, Mersin, İzmir, Bursa ve İstanbul gibi büyükşehir niteliğindeki kentlerde birçok Roman mahallesinde kentsel dönüşüm süreci nedeniyle, yeterli sayıda Roman hanehalkı bulunamadığı için, bu kümeler/mahalleler en yakın Roman kümesi/mahallesi ile birleştirilmiştir. Ayrıca, Artvin Valiliği’nin Artvin’in merkez ilçesinde yer alan Roman mahallesi için il sınırları içinde Roman nüfus bulunmadığını belirtmesi üzerine, Artvin’deki Roman mahallesi yerine en yakın Roman mahallesi olarak Samsun’da bir başka Roman mahallesinde hanehalkı listelemesi yapılarak görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Örneklemde yer alan 95 kümeden 86’sında görüşmeler başarılı bir şekilde tamamlanmıştır.

Örneklem Ağırlıkları

Türkiye’de Roman Nüfusun Demografik Bütünleşme ve Farklılaşma Düzeyleri ve Politika Öncelikleri Araştırması kendiliğinden ağırlıklı bir tasarıma sahip değildir. Bu nedenle, örneklemin bölgelere orantısız dağılımı ile bölgelere göre değişen evlenmiş ve hiç evlenmemiş Roman kadınların cevaplama oranlarını dikkate alan örneklem ağırlıkları hesaplanmıştır. Böylece, istatistiksel analizler yapılırken kullanılan bu ağırlık faktörleri sayesinde örneklem birimlerinin nüfustaki payları temsil edilerek araştırma tahminlerinin Türkiye’deki Roman nüfusu temsil etmesi sağlanmıştır. Hanehalkı ve kadın ağırlıkları, görüşmelerin yapıldığı 86 küme için hesaplanmıştır.

Ağırlıklar hesaplanırken birinci ve ikinci seçim aşamalarındaki örneklem seçim olasılıkları kullanılmıştır. Birinci aşamadaki seçim olasılığı tabakadan seçilecek küme sayısının kümenin tabaka içindeki büyüklüğüne oranıyla çarpımından elde edilmiştir. İkinci aşama seçim olasılığı ise, seçilen Roman hanehalklarının tarama yapılan Roman hanehalkları içindeki payıdır. Toplam seçim olasılığı için, birinci ve ikinci aşamalardaki seçim olasılıklarının yanı sıra bir de segmentasyon faktörü kullanılmıştır. Tasarım ağırlığı, her birimin seçim olasılığının tersi alınarak elde edilmiştir. Cevapsızlık faktöründe ise küme düzeyinde görüşmeye uygun ve görüşmelerin tamamlandığı hanehalkı sayıları dikkate alınmıştır. Benzer faktörler, kadın örneklem ağırlığı için evlilik durumuna göre hesaplanmıştır. Örneklem ağırlığı hesabına ayrıca tabaka düzeyindeki cevapsızlık faktörü de eklenmiştir. Nihai ağırlıkların elde edilmesinde, görüşme sayıları, tasarım ağırlıkları ve cevapsızlık faktörlerinin kullanılmasıyla elde edilen ağırlıklı toplam kullanılmıştır. Gerekli analizlerin yapılması sonucunda, ağırlık hesabında bir kalibrasyon işlemine ihtiyaç olmadığı anlaşılmıştır.

Örneklem Uygulaması Sonuçları

Araştırmanın örneklemi kapsamında hedeflenen 95 kümeden yüzde 91’inde, yani 86 kümede görüşmeler başarılı bir şekilde tamamlanmıştır. Tablo 4’de araştırma örnekleminde yer alan Roman hanehalkı ve Roman kadın görüşmeleri için görüşme sonuç kodlarının yüzde dağılımı ile cevaplama oranları görülmektedir. Araştırma sonucunda yüzde 89,8 düzeyinde hanehalkı görüşmesi tamamlanma oranı elde edilmiştir. Görüşmeye uygun olarak seçilen Roman hanehalklarının yüzde 3,4’ünün görüşmeyi reddetmesi; yüzde 2,6’sının ziyaret sırasında evde bulunamaması; yüzde 2,3’ünün ise araştırma tarihlerinde evde olmaması nedenleriyle hanehalkı görüşmeleri gerçekleştirilememiştir. Araştırmanın hanehalkı cevaplama oranı yüzde 93,6 olarak hesaplanmıştır.

Bireysel görüşmeye uygun olan 1.562 Roman kadının 1.265’i ile görüşmeler tamamlanmış ve yüzde 81 düzeyinde kadın görüşmesi tamamlanma/cevaplama oranı elde edilmiştir. Görüşmeye uygun Roman kadınların yüzde 11’i ziyaret sırasında çeşitli nedenlerle evde bulunamamış ve yüzde 4,2’si görüşme yapmayı reddetmiştir. Kadın cevaplama oranı ise yüzde 81’dir.